Ostatni szef kuchni Hochbergów na Zamku Książ i jego niezwykłe zdjęcia. Jak wyglądała najnowocześniejsza kuchnia z początku XX w.?

Louis Hardouin urodził się w roku 1877 w małej wiosce Saint Benoît w południowej Francji w prostej, chłopskiej rodzinie. Po odbyciu służby wojskowej, wyuczył się zawodu kucharza. Pracował w eleganckich domach w Paryżu, Sankt Petersburgu i Londynie. W stolicy Wielkiej Brytanii gotował między innymi w kuchni hotelu Ritz, gdzie 1904 roku poznano się na jego talencie kulinarnym. Odkrył go książę pszczyński, Jan Henryk XV, pan na Zamku Książ (wówczas Fürstenstein) w Wałbrzychu, mąż słynnej księżnej Daisy.

Od 1 kwietnia 1909 roku Louis Hardouin stał się pracownikiem Książa. Został doceniony nie tylko jako szef kuchni, ale i artysta-fotograf. Niestety ta druga pasja przysporzyła mu też problemów. W 1914 r. trafił bowiem do więzienia oskarżony o szpiegostwo. Prawdopodobnie dzięki wstawiennictwu Hochbergów został przeniesiony z więzienia we Wrocławiu do obozu o lżejszym rygorze, skąd po dwóch latach wrócił do Książa.

Na swoich zdjęciach kuchmistrz uwieczniał życie codzienne w zamku, rodzinę księcia von Pless, jego piękną żonę Daisy i wielu znamienitych gości. Louis często też towarzyszył rodzinie książęcej w podróżach.

Zobacz zdjęcia mistrza Louisa i kuchni Zamku Książ w galerii
Kliknij w przycisk

„Są to obrazy zatopionej w zieleni dumnej bryły zamku i jego okolic, arystokratycznych właścicieli i zatrudnianych przez nich pracowników. Hardouin uchwycił swoim aparatem krajobrazy wszystkich pór roku – tutejszą florę i faunę, zatrzymał w kadrze widoki ziemi wałbrzyskiej oraz Pszczyny i wielu miejsc, które odwiedzał podczas podróży po Europie. Kochający mąż i ojciec czule przedstawiał żonę i synów. Chętnie fotografował też książęce dzieci spędzające czas z Hardouinami” – opisuje Beata Lejman, autorka scenariusza wystawy zdjęć kucharza, którą można oglądać w Zamku Książ.

I dodaje:

„Dokumentował życie dworu portretując: nianie, lokajów, kucharzy, straż, leśników, nauczycieli, stajennych, stangretów, forysiów, ogrodników, rzeźników, służby porządkowe, strażaków, rolników i zarządców... Dzięki temu świadectwu łatwiej zrozumieć złożoność wielkiego organizmu jakim był Książ w czasach ostatnich Hochbergów na zamku”.

Kuchnia na 5. piętrze Zamku Książ w Wałbrzychu powstała na początku XX wieku. Została tam przeniesiona z niższych kondygnacji, a jej lokalizacja nie była przypadkowa. Uniemożliwiała bowiem rozprzestrzenianie się kuchennych zapachów na niższe piętra zamku, zamieszkałe przez książęcą rodzinę i jej znakomitych gości.

W kuchni znajdowały się trzy piece, do czterech jadalni zamkowych prowadziły cztery windy, którymi zwożono dania. Kuchnia była sterylna, a jej ściany wyłożono śnieżnobiałymi kafelkami. Na ówczesne standardy była to kuchnia bardzo nowoczesna. To w jej suficie umieszczono świetlik, którego uchylne okna były jednymi z pierwszych okien tego typu w tej części Europy. Kuchnia zamku wyposażona była również w obieralnię (zdjęcie poniżej).

Z głównym pomieszczeniem kuchennym graniczyły duże pokoje chłodnicze, w których oddzielnie przechowywano nabiał, owoce, ryby, dziczyznę i mięsa innego rodzaju. Chłodnie działały od późnej jesieni do późnej wiosny bez problemów. Materiałem chłodzącym był lód, wycinany zimą z książańskich stawów, i przechowywany w tak zwanej Baszcie Lodowej, zmieszany z trocinami.

Magda Woch, kierownik działu muzealno-edukacyjnego Zamku Książ w Wałbrzychu, opowiedziała nam, że nie zachowały się żadne zapiski mistrza kuchni dotyczące wykorzystywanych przez niego przepisów, książek lub relacje z podawanych dań.
Jednak na zdjęciu widzimy kunszt cukierniczy jednego z cukierników pracujących na zamku. Pomimo czarno-białej fotografii można dostrzec detale wypieku i spektakularne zdobnictwo. Figurki aniołków prawdopodobnie wykonano z masy cukrowej i do dekoracji użyto świeżych kwiatów.

Ciekawostką jest, że księżna Daisy z rodu Hochbergów miała zwyczaj kolekcjonowania kart obiadowych z posiłków z udziałem najznamienitszymi przedstawicielami arystokracji.

W 1926 roku zamknięto książęce gospodarstwo. To był ostatni także rok służby w Książu Louisa Hardouin’a. Rodzina kucharza od razu wyjechała do Anglii. Szef Louis pozostał na Dolnym Śląsku do roku 1932, po czym dołączył do rodziny. Zmarł pod Londynem w roku 1954.

Aktualnie w zamku w Wałbrzychu można oglądać wystawę „Książ od kuchni” ze zdjęciami kucharza-fotografa. Album został przekazany przez wnuczkę zamkowego szefa kuchni - Jean Wessel, mieszkającą w Kanadzie. Wystawa stała od stycznia 2021 roku pokazywana jest w nowej przestrzeni (na pierwszym piętrze w tak zwanych apartamentach cesarskich). Pokaz zdjęć można obejrzeć w cenie biletu wstępu, gdyż jest elementem wycieczki. W 2021 roku, przy okazji relokacji wystawy, poszerzono ją o część pt. „Z albumu Księcia", w której prezentowane są prywatne fotografie ostatnich Hochbergów, panujących na Książu, przekazane Zamkowi i Fundacji Księżnej Daisy von Pless przez wnuka Daisy, księcia Bolka.

Zobacz Zamek Książ na mapie:

Zobacz inne tematy kulinarne na Stronie Kuchni: