Bomba apostołów, śląskie niebo i hekele. Najbardziej zaskakujące nazwy dań kuchni śląskiej

Kuchnia śląska to specjały łączące tradycję kuchni polskiej, niemieckiej, a nawet wpływy czeskie. Wiele nazw potraw brzmi intrygująco, a są spolszczonymi słowami zaczerpniętymi z języka niemieckiego. W kuchni śląskiej korzysta się chętnie z wędlin, ziół, kapusty i dań mącznych. Jej miłośnicy świetnie znają gumiklyjzy, czyli kluski śląskie podawane z modro kapustą do śląskiej rolady. Na deser nie mogłoby zabraknąć krepla, czyli pączka z bitą śmietaną lub marmoladą. W naszym zestawieniu wzięliśmy pod uwagę dania z województwa śląskiego i dolnośląskiego.

Nazwy dań kuchni śląskiej często mają swój rodowód w tradycjach i zwyczajach kultywowanych na terenach Dolnego i Górnego Śląska. Wiele posiłków łączy tradycje polskie z niemieckimi. Na przykład określenie śląskiego deseru szpajza wzięło się od niemieckiego słowa speise, określającego jedzenie. Najczęściej wymienia się cytron szpajzę, czyli deser o smaku cytrynowym. W skład szpajzy cytrynowej wchodzą:

• jajka,
• cytryna,
• cukier,
• żelatyna,
• i skórka z cytryny.

Deser zwieńczony jest różnymi dekoracjami, np. startą czekoladą, świeżymi owocami lub wiórkami kokosowymi.

Murzin wielkanocny
Wypiek wielkanocny, który serwuje się na obszarze Śląska Cieszyńskiego. Ciasto drożdżowe z wyglądu przypomina chleb. Po przekrojeniu zobaczyć można zapieczone kiełbasy lub wędlinę. Często dodaje się też tłuste kawałki wędzonki, aby tłuszcz nasączył chleb podczas pieczenia. Formę z ciastem kładziono bezpośrednio na rozpalone drewno, z drewna popiół dostawał się na wypiek. Dzięki temu chleb zyskiwał czarny kolor. Prawdopodobnie stąd wzięła się nazwa potrawy. Drugie wytłumaczenie pochodzenia tej nazwy brane jest od ciemnej barwy ciasta przyrządzanego wcześniej tylko z nieoczyszczonej mąki razowej z otrębami.

Zozworki
Ciastka wigilijne określane też imbirkami pochodzące ze Śląska Cieszyńskiego. Tereny te należały do zaboru austriackiego, dzięki temu z łatwością można było tam dostać orientalne przyprawy korzenne lub bakalie.

Dołki
Racuchy drożdżowe w konsystencji podobne do ciasta na pączki. Nazwa dołki najchętniej używana jest w gminie Kamienica Polska i prawdopodobnie pochodzi od urządzenia, w którym dawniej smażono ciasto. Uważa się, że była to patelnia z wgłębieniami, które ułatwiało uzyskanie pożądanego kształtu.

Brutfaniok
Rodzaj chleba z mąki żytniej, który nazywa się też krupiczniokiem. Najczęściej pieczony w prostokątnych lub kwadratowych formach. Brytfaniok podawany był często ze świeżym masłem i szczyptą soli. Pieczony był na różne uroczystości rodzinne, w tym na wesela.

Buchty
Na Śląsku można spotkać się też ze zdrobniałymi nazwami tego aromatycznego wypieku, czyli buchcikami lub buchciczkami. Bułeczki drożdżowe nadziewane np. wiśniami są ustawione obok siebie, aby po upieczeniu stworzyć jedną połączoną drożdżówkę, idealną do odrywania. Ciasto było podawane na podwieczorek lub słodkie śniadanie do kubka kawy zbożowej lub kakao.

Śląskie niebo (Himmelreich)
Plastry wędzonego boczku i schabu obficie polane sosem z suszonych owoców, np. gruszek, śliwek i jabłek, serwowane z kluskami drożdżowymi gotowanymi na parze. Szczególnie chętnie podawane w okolicach Kłodzka podczas uroczystości rodzinnych.

Begle
Lekko słodkie ciastka wypiekane z ciasta krucho-drożdżowego na Dolnym Śląsku w rejonach Kłodzka. Dawniej tradycja wypiekania begli była praktykowana w okresie Wielkiego Postu. Aktualnie można je spotkać jako przekąskę na wielu uroczystości rodzinnych.

Hekele
Tradycyjna śląska sałatka śledziowa, którą serwuje się z ziemniakami lub kromką świeżego chleba. Jest to potrawa podawana jako część zimnego bufetu. Nazwa hekele pochodzi od niemieckiego słowa Häckerle. Danie składa się z:

• pokrojonych w kostkę śledzi,
• ugotowanego jajka,
• ogórka kiszonego,
• cebuli,
• oraz soli i pieprzu.

Juha
Napój ugotowany z suszonych owoców, np. śliwek, gruszek, jabłek i aronii. Kompot przyrządzany jest w okolicach Przemkowa i we Wrocławiu. Przepis wywodzi się z kultury łemkowskiej. Napój znajduje się na liście produktów tradycyjnych.

Bomba apostołów
Rodzaj pierników wypiekanych w okolicach Kamiennej Góry na Dolnym Śląsku. Ciasto piernikowe tworzone jest na wzór „domku tkaczy śląskich” według stuletniego przepisu. Ciasto piernikowe nadziewane jest kremem budyniowym lub ubitą śmietaną. Na wierzchu piernikowego dachu do ozdoby używa się roztopionej białej czekolady.

Gandżabur
Rosół doprawiany specjalną przyprawą chorut, wymieszaną ze śmietaną. Przepis wywodzi się z kuchni ormiańskiej i został zaadaptowany do kuchni śląskiej. Chorut składa się z takich ziół jak:

• natka pietruszki,
• liści selera,
• estragonu,
• kopru.

Liście są dokładnie mielone, a następnie odstawione do fermentacji w kwaśnym mleku. Po uformowaniu w stożki chorut przechowuje się w suchym miejscu i stosuje jedynie do gandżaburu. Zupę podaje się z pierożkami z mięsem wołowym.

Źródło:

• Lista produktów tradycyjnych - Śląskie Smaki
• Lista produktów tradycyjnych - Województwo Dolnośląskie - Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi

Zobacz inne tematy kulinarne ze Strony Kuchni: